2.DÖNEMİ YAZARLARI VE ŞAİRLERİ
RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847-1914)
Recaizade Mahmut Ekrem, yeni edebiyatçılar tarafından “üstat” kabul edilmiştir. Öğretmen, eleştirmen, teorisyen ve hoca sıfatıyla tanınmıştır. O Tanzimat Dönemi’nde ortaya attığı teorilerinde Batı edebiyatını esas kabul etmiştir. İlk realist romanımız olan: Araba Sevdası‘nı yazmıştır. Tevfik Fikret‘in akıl hocasıdır. Muallim Naci ile uzun yıllar süren “eski-yeni” kavgasında yeniyi savunmuştur. Muallim Naci tarafından tenkit edilmiştir. Muallim Naci ile “abes – muktebes” kavgasını yapmıştır. Bu kavgada Recaizade, “Kafiye kulak içindir.”, Muallim Naci de “Kafiye göz içindir.” anlayışını savunmuştur. “Sanat sanat içindir ve kafiye kulak içindir.” görüşünü benimsemiştir. “Her güzel şey şiirin konusudur.” diyerek şiirin konu zenginliğine katkı yapmıştır. Oğulları Piraye, Emcet ve Nijat’ın ölümü kendisini sarsmış, bu olayın etkisiyle duygusal şiirler yazmıştır. Şiirlerinde romantizm, romanında realist ve tiyatrolarında klasisizmden etkilenmiştir. “Güzel” olan her şeyin şiirin konusu olabileceğini savunmuş ve bunu eserlerinde uygulamıştır. Ona göre şiir, konuşma dilinden farklı olmalı ve ahenk ile içerik uyumlu olmalıdır. Edebiyatıcedide’nin Servet-i Fünun dergisi etrafında oluşmasına önderlik etmiştir. İlk eseri tiyatro türündeki Afife Anjelik, ilk şiir kitabı ise Nağme-i Seher’dir. Talim-i Edebiyat, edebiyat ve sanat üzerine hocalık dönemlerindeki ders notlarını içerir. “Çok Bilen Çok Yanılır” adlı tiyatrosu komedi türünde olup modern tiyatronun başarılı bir örneğidir. Şinasi ve Namık Kemal, Avrupa’ya gidince Tasvir-i Efkar’ın idareciliğini yapmıştır. Muallim Naci’nin Demdeme‘sine karşılık Zemzeme adlı kitabı yazmıştır. Tiyatroları: Afife Anjelik, Çok Bilen Çok Yanılır, Vuslat (Süreksiz Sevinç). Şiirleri: Zemzeme, Nağme-i Seher, Tefekkür, Yadigâr-ı Şebap, Pejmürde, Nefrin … Romanları: Araba Sevdası, Muhsin Bey. İnceleme: Talim-i Edebiyat adlı eseri onun edebiyata dair görüşleri içeren en önemli eseridir. Takdir-i Elhan…
ABDÜLHAK HAMİT TARHAN (1852-1937)
Abdülhak Hamit Tarhan, edebiyatımızın en bireysel şairlerindendir. Batılılaşma hareketinin asıl öncüsü olarak kabul gördüğü için kendisine “Şairi Azam” (büyük şair) lakabı verilmiştir. Gözlem ve izlenimleriyle şiir yazmıştır. Düşünen adamdan çok yapan adam özelliği taşımaktadır. Tiyatroları oynanmaya uygun değildir. (Macera-yı Aşk, Sabru Sebat, İçli Kızlar, Finten, Nesteren, Liberte ) Şiirlerinde yeni konular işlemiştir. Romantizmin etkisinde, metafizik konuları, ölüm, ölüm sonrası yaşam, hayat, tabiat, aşk gibi temalar içeren eserler vermiştir. “Makber” şiirinde metafiziksel konuları işlemiş ve divan şiirinin biçimsel özelliklerini değiştirmiştir. Recaizade’nin teori olarak ortaya attığı yeni fikirleri o şiirlerinde uygulamıştır. Hamit’in eserleri, Servetifünun’a zemin hazırlamıştır. Serbest ve Batıdan alınan nazım biçimlerini kullanmıştır. Lirik, epik ve felsefi şiirler yazmıştır. “Sahra“ ilk pastoral şiirimizdir ve ilk tabiat tasvirleri burada yer alır. Validem” edebiyatımızdaki ilk kafiyesiz şiirdir. Şiirlerinde zıt duygu ve düşünceleri bolca kullanmıştır. Şiir dilinde kapalı bir anlatım, soyut konularla birleşince anlaşılmayı zorlaştırmıştır. Eserlerinin yarısı tiyatro türündedir. Tiyatrolarının bazıları manzum, bazıları mensur, bazıları da biçimce karışıktır. Tiyatrolarında hem aruz hem hece ölçüsünü kullanmıştır. Tiyatrolarında; İslam, Türk, Arap, Hint tarihi ve gerçek dışı tarihten konularını seçmiş, piyesleriyle öne çıkmıştır. Piyesleri, kişi kadrosu bakımından oldukça geniştir. Tiyatrolarını, oynanması amacıyla değil okunması amacıyla yazmıştır. Hamit, hiç roman ve hikaye yazmamıştır. Eserlerinde Doğu ve Batı kültürünün sentezini yapmıştır. “Finten” adlı dramını, en güzel eserim, diye nitelemiştir. İlk eseri “Macera- yı Aşk” piyesidir. Makber, Sahra, Ölü, Belde, Bunlar O’dur, Hacle, Garam, İlham-ı Vatan, Baladan Bir Ses, Divaneliklerim şiir kitaplarıdır.
SAMİPAŞAZADE SEZAİ (1860-1936)
Samipaşazade Sezai, hikayelerinde kullandığı yeni yöntemler, Servetifünuncular tarafından benimsenmiştir. Batılı anlamda ilk gerçekçi hikayeler olan “Küçük Şeyler“i yazmıştır. Tasvir ve gözlemleri gerçekçidir. Kullandığı dil, süslü ve ağır olup gereksiz benzetmelere de yer vermiştir. Eserleri: Roman: Sergüzeşt (Tek romanıdır).Burada roman kahramanı Dilber üzerinden kölelik problemini işlemiştir. Realist bir anlayışla yazmıştır. Hikaye: Küçük Şeyler (Batılı anlamda ilk gerçekçi hikayelerimizdir). Alphonse Daudet’ten etkilenmiştir. Hikaye, Makale, Anı: Rumuzel-Edep Tiyatro: Şir Nesir, Anı, Mersiye: İclal
NABİZADE NAZIM (1862-1893)
Nabizade Nazım‘ın Türk edebiyatının yeni bir şekil almasında önemli katkıları olmuştur. İlk köy romanımız kabul edilen Karabibik‘i yazmıştır. İlk psikolojik roman denemesi sayılan Zehra‘yı yazmıştır. Realizm, natüralizm‘in öncülerinden sayılır.
MUALLİM NACİ (1850-1893)
Mualllim Naci, asıl adı Ömer’dir. Recaizade Mahmut Ekrem’le eski- yeni kavgasında eski’yi savunmuştur. Döneminin edebiyat sahasında otorite olarak görülmüştür. Klasik Türk şiirinin son temsilcilerindendir. Şiir ve tenkit türüyle daha çok ön plana çıkmıştır. Divan şiiri geleneğini devam ettirmiş ve gençleri bu tarz şiirler yazmaya teşvik etmiştir. Eserlerini sade ve anlaşılır yazmaya önem vermiştir. Eski şiirin savunucusu olmuş, gençler tarafından örnek alınmıştır. Divan şiiri zihniyetindeki şiirlerinde aruzu ustaca kullanmış ve sade bir dille yazmıştır. Muallim Naci; Recaizade Mahmut Ekrem’in sanat ve edebiyat anlayışı ile Abdülhak Hamit’in dil ve anlatımını şiddetle eleştirmiştir. Recaizade’nin “Zemzeme” ve Takdir-i Elhan’daki eleştirilerine “Saadet” gazetesinde cevap vermiş, bunları “Demdeme” adıyla toplamıştır. Halk edebiyatı nazım şekillerinden de yararlanmıştır. Yabancılaşmaya karşı çıkıp milli kültürü savunmuştur. Yeniliğe değil, aşırı, kontrolsüz, körü körüne Batılaşmaya karşı çıkmıştır. Yeni türleri de kullanmıştır. Düzyazılarında yeni edebiyat geleneğini benimsemiştir. Köyden söz eden ilk şiir olan “Köylü Kızların Şarkısı“nı yazmıştır. Dili ağırdır; ancak başarılıdır. Eserleri: Ateşpare, Füruzan (bkz. Füruzan kimin eseri?), Şerare (şiir) Demdeme, Muallim (eleştiri), Islahat-ı Edebiye (sözlük)
DİREKTÖR ALİ BEY (1844-1899)
Direktör Ali Bey, Tercüme Odası’nda görev almıştır. Duyun-ı Umumiye idaresi’nde “Direktör” olmasından dolayı bu lakapla anılmıştır. Tiyatro, mizah, gezi yazısı türleriyle tanınmıştır. Tiyatro eserleri, karakter komedisi türündedir. Tiyatrolarında yalın, anlaşılır bir halk dili kullanmıştır Diyojen, Çıngıraklı Tatar, Hayal dergilerinde mizahi yazılar yazmıştır. 1897’de hazırladığı “Lehçetül Hakayık” Türk edebiyatının ilk mizah sözlüğüdür. Eserleri: Tiyatro: Kokana Yatıyor, Tosun Ağa, Ayyar Hamza, Misafiri, İstiskal, Geveze Berber, Letafet…